2023 Riskleri
2023 yılında neler oldu, hangileri tahmin edilebilir, hangileri hem tahmin edilebilir hem de yönetilebilir risk kategorisindeydi …
- 6 Şubat Depremi
Türkiye sınırları içinde 10 ili etkileyen ve Suriye’de de ciddi etkisi olan yaklaşık 60.000 insanın hayatını kaybettiği deprem.
Tahmin edilebilirlik
Kuşkusuz depremler tahmin edilebilir risk kategorisinde değildir.
Yönetilebilirlik
Deprem riski yönetilebilir riskler arasında yer almaktadır.
Yönetebildik mi?
Bu sorunun cevabı kuşkusuz Hayır.
- 10 Mart Silikon Vadisi Bankası İflası
Silikon Vadisi Bankası, kağıt üstünde çok temel bir risk yönetimi kuralını işletmediği için iflas etti. Faiz oranlarının yükselmesinden dolayı elinde tuttuğu tahvillerden kaynaklanan açığı/zararı yönetmediği için iflas etti.
Tahmin edilebilirlik
Kesinlikle tahmin edilebilir risk kategorisindedir.
Yönetilebilirlik
Yönetilebilir riskler arasında yer almaktadır ama neden ve nasıl yönetilmedi merak içinde değiliz çünkü çok temel bir kuralı işletmediler.
Yönetebildiler mi?
Bu sorunun cevabı kuşkusuz Hayır.
- Mayıs Ayında Bitmeyen Kanada Yangınları
Kanada’da bitmeyen ve uzun dönemlere yayınlan yangınlardan dolayı hem binlerde insan zorunlu göçle karşı karşıya kaldı hem de doğa ciddi anlamda zarar gördü.
Tahmin edilebilirlik
Küresel ısınma ile birlikte kuraklıkların yaygınlaşması ormanlık alanlardaki yangınları tetiklemektedir. Kesinlikle tahmin edilebilir risk kategorisindedir.
Yönetilebilirlik
Yönetilebilir riskler arasında yer almaktadır ama küresel ısınma ve genel olarak da çevre kökenli riskler tek bir ülkenin refleksi ve çabasıyla yönetilemeyecek risklerdir. O yüzden küresel ölçekte mücadele gerektirir fakat bunun da kapitalist bir dünyada mümkün olmadığını bilecek kadar da tecrübeliyiz.
Yönetebildiler mi?
En azından orman yangının büyümesi ve kontrol altına alınmasında daha fazla proaktif davranılabilir ve kaynaklar daha planlı organize edilebilirdi.
- Meta Platformlarında Veri Sızıntıları ve Rekor Ceza
Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın sahibi Meta Platforms’a ABD’ye kullanıcı bilgilerini sızdırdığı gerekçesiyle Avrupa Birliği otoriteleri tarafından 1,3 milyar dolarlık rekor para cezası verildi.
Tahmin edilebilirlik
Kişi yaptığı işi bilirmiş.
Yönetilebilirlik
Bu tür konular yasal uyum riski aynı zamanda conduct risk olarak da sınıflandırılabilir. Çok tabii ki yönetilebilir risktir.
Yönetebildiler mi?
Aslında mesele yönetmek üzerine kurgulanmamıştı ve açıkta yakalandılar.
- Mesajlaşma Uygulamalarına Ceza
ABD’li düzenleyiciler, çalışan iletişimlerinin elektronik kayıtlarını tutmayan bir dizi finans kuruluşuna toplamda 549 milyon dolar ceza verildiğini açıkladı.
Tahmin edilebilirlik
Sistemler bunun üstüne kurulduğu için tahmin edilebilir bir riskti ve bu tür uygulamaları kullanmanın artık riskini muhtemelen üst yönetim kabullenmişti ceza da bu artık risklerden kaynaklandı. O yüzden kendim ettim kendim buldum durumu geçerli.
Yönetilebilirlik
Çok tabii ki yönetilebilir risktir.
Yönetebildiler mi?
İş modelleri bu tür uygulamaları kullanmak üzerine kurgulanmıştı o yüzden iş üstünde yakalandılar.
- Sıcaklık Rekorları
Dünya üzerinde şu ana dek güvenilir araçlarla ölçülen en yüksek olduğu belirtilen, 54,4 derecelik sıcaklık, California’daki Ölüm Vadisi Ulusal Parkı’nda kayıtlara geçti.
Tahmin edilebilirlik
Küresel ısınma, çevreyi gözardı eden politikalar, hiçbir önlem alınmayan şirket uygulamaları ve diğer olumsuzluklar eklendiğinde bu tür problemler ve çevre felaketlerinin tahmin edilebilirliğini tartışmak dahi abes.
Yönetilebilirlik
Yönetilmek istenen bir risk olduğunu düşünmüyorum o yüzden bu tür rekorları daha çok yaşarız.
Yönetebildiler mi?
Yönetilmek istenen bir risk olduğunu düşünmüyorum o yüzden bu tür rekorları daha çok yaşarız.
- MGM İşletmelerine Siber Saldırı
BlackCat veya diğer adıyla ALPHV fidye yazılımı çetesi, Las Vegas’taki konaklama ve eğlence şirketi olan MGM Resorts’a sızarak hizmetlerde kesintilere yol açtı. 10 günlük hizmet kesintileri sonucunda milyar dolarlık kayıp olduğu tahmin ediliyor.
Tahmin edilebilirlik
Siber saldırılara karşı sızma testleri ile tahmin edilebilirlik artırılabiliyor.
Yönetilebilirlik
Tahmin edilebilen bir durum kuşkusuz yönetilebilir.
Yönetebildiler mi?
Eğer sızma testleri ve diğer koruyucu önlemler tam anlamıyla alınsaydı muhtemelen bu risk gerçekleşmezdi.
- Bitmeyen Zorunlu Göç
Pakistan hükümeti, sayıları 1,7 milyonu bulan tüm izinsiz Afgan sığınmacıların Kasım ayına kadar ülkeyi terk etmelerini istedi.
Ne mutlu ki ülkemize doğru yola çıkan yeni göç dalgası ile mültecilerin eksikliğini hissetmeyeceğiz!!! Tabii ki bu satırlar ironi içeriyor.
Tahmin edilebilirlik
Göç birileri için kurgulanan bir dizi eylemin sonucunda ortaya çıkmakta. Bu açıdan kimilerine göre tahmin edilemez bir riskken kimlerine göre ise son derece tahmin edilebilir bir risktir.
Yönetilebilirlik
Kesinlikle yönetilebilir ve ne kadar yönetmek istediğinize bağlı.
Yönetebildiler mi?
Dünya’da zorunlu göçü yönetebilen ülke örnekleri var, yeter ki bakmasını bilelim.
- Savaş Riski: Gazze’nin İşgali
7 Ekim 2023 günü Hamas, Güney İsrail sınırlarından içeri girerek Aksa Tufanı isimli bir harekat başlattı. İsrail ise bu saldırıya karşılık olarak Demir Kılıçlar Harekatı’nı başlattı.
Tahmin edilebilirlik
Küresel konjonktürün fırsat vermesi ile başlayan bir işgal harekatı.
Yönetilebilirlik
Bütün Dünya’nın izlemeyi tercih ettiği bir olay için yönetilebilirlik sözkonusu olamz.
Yönetebildiler mi?
İşgal ve can kayıpları engellenebilirdi ama bu durumda küresel ısınma gibi varlığı kesin ama yönetilemez önlenemez risk kategorisinde maalesef.
Bu noktada 2022 yılında başlayan Rusya-Ukrayna savaşının devam ettiğini de eklememiz lazım. Rusya-Ukrayna savaşı da tahmin edilebilir ama yönetilemez hatta kimileri tarafından teşvik edilen kategoride yer alan bir risktir.
- Afrika’da Darbeler Yılı
Afrika 2023’te iki askeri darbe yaşandı. Nijer’de ve Gabon’da darbeler yapıldı.
Tahmin edilebilirlik
Plansız darbe çok azdır o halde tahmin edilebilir bir risktir.
Yönetilebilirlik
Planlanan herşey yönetilebilir olarak düşünülebilir.
Yönetebildiler mi?
Darbeye karşı durulabilir.
Prof. Dr. Davut Pehlivanlı
Türkiye Risk Raporu Direktörü
İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi
Kurucu / GRC Management / Risk Referans