Sahte Haber Riski

2023 Beklentileri ve Riskler: Sahte Haber Riski ve Algı Yönetimi

Adettendir yıl biterken geçmiş yıl değerlendirilir ve gelecek yıla yönelik beklentiler dile getirilir.

Pandemi süreci ile hem geçmiş yıllara ait veri kısmen anlamsız hale geldi hem de geleceğin belirsizlikleri global ve ulusal ölçekte arttı. Son 2 yıldır hemen yanı başımızdaki Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş, resesyon sürecinin uzun sürmesi ihtimali, yüksek enflasyon gerçeğine enerji ve gıda krizlerini de eklediğimizde 2023 yılı için risklerin en üst seviyeye ulaşacağını öngörebiliriz.

2023 yılını okumak beklentileri olgunlaştırmak hem bütçe gibi teknik çalışmalar için gereklidir hem de stratejilerin doğru kurgulanması ve doğru zamanda aksiyonlarının alınması açısından önemlidir.

Bu türde değerlendirmelerin ve planlamaların veriye dayalı raporlar üzerinden yapılması çalışmaların isabet seviyesini yukarıya taşımaktadır. Bu anlamda global risk raporları çok önemlidir ve öne çıkan kuruluşların bu alanda çalışmaları vardır. Global raporlara ek olarak ulusal çalışmalarda önemlidir ve 4 yıldır Türkiye Risk Raporları Serisi bu anlamda önemlidir. Ulusal risk çalışmalarına paralel başta kamu kesimi olmak üzere, özel sektörün ve sivil toplum kuruluşlarının karar alma süreçlerinde risk verisi dikkate almalarında fayda vardır.

GRC Management olarak toplumsal sorumluluğumuzun bir parçası olarak risk raporu çalışmalarını devam ettiriyoruz. Bu yıl 4. sünü yayınladığımız Türkiye Risk Raporu serisinde ilk 10 risk ve sahte haber riski kapsamında itibari riski, itibar suikastları ve algı yönetimi değerlendirilmiştir.

2023 Yılı Riskleri

Türkiye Risk Raporu’nda 2023 yılı riskleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır.

1. Piyasa riski
2. Eşitsizliğin derinleşmesi riski
3. Döviz kuru riski
4. Bölgesel çatışmalar ve komşularla olası problemler riski
5. Derin ya da yaygın yoksulluk riski
6. Likidite riski
7. Beyin göçü ve buna bağlı nitelikli personel problemleri riski
8. Medya yankı odaları ve “sahte haberler” riski
9. Fikir özgürlüklerine müdahale riski
10. İş gücünün niteliksel eksiklikleri riski

Bu tür risk envanterlerinden hareketle işletme ve kamu kesimi üst yönetimlerinin stratejilerini güncellemesi, planlarını sorgulaması, mevcut politikalarını değerlendirmesi başta olmak üzere gelecek yıllara yönelik projeksiyonlarında girdi olarak kullanması önemlidir.

Algı Yönetimi ve Riskler

Algı yönetimi genel olarak ikna etmek ve inandırmak anlamında kullanılmaktadır. Bir konuda kitleleri inandırmak ve yönlendirmek istediğinizde de sosyal medya önemli zemine dönüşmekte ve niyetiniz ne olursa olsun size bu imkanı verebilmektedir.

Medya yankı odaları ve sahte haber riskinin yıllar içinde Türkiye Risk Raporunda yer alan risk sıralamasındaki yeri aşağıda gösterilmektedir.

Risk Raporu anketine katkıda bulunanlar sahte haberler yoluyla algı oluşturulmasını beklemektedir. Yıllar içinde sahte haber riskinin sıralaması değişse de 2023 yılı risk sıralamasında en yüksek noktaya ulaşmış ve 8. sırada yer almıştır.

Algı Yönetimi Ne Kadar İşe Yarar?

2000’li yılların başına dönecek olursak geleneksel medya kanallarında yer alan haberlerin yalanlanması ve haber doğru değilse gerçeğinin kitlelere ulaşması nerdeyse günleri bulurdu. Günümüzde ise sosyal medya ve geleneksel kanallardaki haberlerin doğru veya yanlışlığının diğer bir ifadeyle gerçekliğinin ortaya çıkması çok kısa sürebilmektedir. Kuşkusuz haberin muhatapları doğru veya yanlışlığı hızlıca cevaplayabilmektedir.

Fakat bu ortamda “çamur at izi kalsın” mantığı içinde haberin akıbeti belli olsa da haberin ilk versiyonunun ilgili mecralara düştüğünde haberle muhatap olan kitle artık o mecrada değil veya haberle etkileşimi kesilmiş olabiliyor. Doğal olarak da haberin ilk versiyonu akıllarda kalmaktadır.

Bundan dolayı algı yönetimi veya sahte haber riski yönetilirken, gerçekliği tartışmalı paylaşımlar karşısında alacağınız aksiyonlar aşağıdaki kritik faktörlere paralel gözden geçirilmelidir;

• Tartışmalı paylaşım ve düzeltici paylaşım aynı mecrada mı yapıldı?
• Tartışmalı paylaşım ve düzeltici paylaşım aynı hedef kitleye ulaştırıldı mı?
• Tartışmalı paylaşım ve düzeltici paylaşım arasında geçen süre optimum zaman aralığı içinde mi?

Algı Yönetimi ve Troller

Siyasi yelpazenin hemen hemen her renginde ve her kanadında trollere rastlıyoruz. Bir taraf yaptığı için diğer tarafın bu yöntemi kullanmasını da bir anlamda anlıyoruz ama bu kabul gördüğü anlamına da gelmemektedir.

Algıdan nasıl kaçınılır. Gündelik hayatta da işlettiğimiz 5N 1K kuralını işletmemiz ve sorumlu insanlar olarak davranışlarımızı, sosyal medya etkileşimlerimizi, akıllı telefon uygulamaları ve uygulamalarda oluşturulan gruplardaki paylaşımlarımızı 5N 1K kuralı süzgecinden geçirdikten sonra yayınlamamız gerekmektedir.

5N 1K Kuralı

Her türlü mecradan gelen ve göndericisinin kimliğine bakmaksızın aşağıdaki soruların cevaplarını bulmadan paylaşım yapmamakta fayda vardır.

• Ne
• Nasıl
• Neden
• Nerede
• Ne zaman
• Kim

Eğer önümüze düşen, sosyal medyada gördüğümüz bir paylaşım hakkında fikrimiz yoksa yangına körükle gitmemek ve sorguladıktan sonra sorumlu bireyler olarak davranmamız gerekmektedir.

Günümüzde sorumlu birey olmak o kadar kolay değildir. Sorumlu birey olmak bir anlamda aydın olmak ve aydın olmaya çalışmaktır. Aydın olmanın da kolay olmadığını anlatacak değiliz. Ama adın olmanın yolu sorumlu birey olmaktan geçmektedir.

Algoritmalarla Algı Yönetiminin Tespiti ve Aksiyona Geçme: Yapay Zeka Kullanımı  

Yıllar önce bir proje için sosyal medya etiketlerinin ve sosyal medya paylaşımlarında metin analizi yapabilen bir yapay zeka algoritması üzerinde çalışmıştık ve sonuçları son derece başarılıydı.

Aslında hedefimiz itibar riskinin yönetimi kapsamında müşteri geri dönüşlerini beklemeden işletme faaliyetleri özelindeki problemli alanları sosyal medya paylaşımları üzerinden yapay zeka desteği ile tespit ederek proaktif olarak itibar riskinin yönetilmesiydi.

İtibar riski soft riskler grubuna yer almaktadır, ölçülmesi ve yönetimi çok zor bir risk grubudur. İtibar suikastları niteliğinde sahte haberlerde bu itibar riski kapsamında sınıflandırılmalıdır. Bundan dolayı itibar suikastlarına çok hızlı cevap vermek gerekmektedir. Fakat öncelikle itibar suikastından haberdar olmanız gerekir. İşte yapay zeka destekli algoritmalar itibar suikastının tespitini çok hızlı yapabilmenizi sağlar. Ardından sözkonusu olay özelinde toplanan big data analizine paralel karşı cevabınızı hangi mecrada, hangi hedef kitleye, hangi zaman aralığında ve nasıl bir dille yapacağınızı konumlandırmanız mümkündür.

Aslında bu anlamda sorunun çözümü de kendi içinde gizlidir ve veri analizinden sonra iyi konumlanmanız gerekmektedir.

Nasıl yönetilmeli;

• Sahte haberin algoritma desteği ile itibar riski doğurmadan hızlı tespiti çok önemli,
• Sahte haberin etki alanının tespiti aksiyon için çok önemli
• Sahte habere karşı haberin, sahte haber etkileşim alanına paralel konumlandırılması çok önemli

İtibar riskinin yönetimi; itibar suikastlarını önler, toplumun yanlış yönlendirilmesinin önüne geçer ve ülkeleri muhtemel siyasi krizlerden korur.

Bundan dolayı algı yönetimi sadece mikro boyutta sahte haber paylaşımı mücadele alanı değildir. Algı yönetimi ve itibar riski kapsamında değerlendirilmelidir. Bireyler olarak da sahte haber riskinin bir parçası olma riskimiz vardır. Bu açıdan itibar riski tuzaklarına düşmemek gerekir ve sorumlu bireyden aydın kimliğine uzanan uzun ince bir yol üzerindeki duraklar sosyal medyadaki izlerimiz olarak kabul edilmeli ve bireyin vermiş olduğu doğru tepkiler olarak okunmalıdır. Aksi halde sosyal medya paylaşımları karşısındaki aceleci ve yanlış tepkiler bireyi sorumlu bireyden olmaktan dahi uzaklaştırır sığ insan tanımına yaklaştırır.

Prof. Dr. Davut Pehlivanlı

İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi

Türkiye Risk Raporu Direktörü

Risk Yönetimi Hizmetleri kapsamında temelde aşağıdaki hizmetleri veriyoruz. Müşterinin risk yönetimi sisteminden beklentilerine paralel; raporlamadan görev kartlarına, süreç yönetiminden aksiyon alanlarına kadar pekçok alanda iç sistemleri revize ediyoruz.

Detaylar için tıklayınız